The Dancer of the XXI Century; Education for Transition in a Changing World.

Van zes tot en met acht februari 1998 vond in Den Haag tijdens het Holland Dance Festival het tweede symposium van de International Organization for the Transition of Professional Dancers (IOTPD) plaats. Dit internationale symposium, georganiseerd door het Theater Instituut Nederland, was een vervolg op het in 1995 in Lausanne (Zwitserland) gehouden symposium over de loopbaan beëindiging van de professionele danskunstenaar. Deden aan het eerste symposium zo’n honderdvijftig personen uit 15 landen mee, ditmaal wekte de bijeenkomst de belangstelling van ruim 240 deelnemers uit 30 verschillende landen.

De titel The Dancer of the XXI Century; Education for Transition in a Changing World was een impliciete verwijzing naar de resultaten van het eerdere congres. In Lausanne was duidelijk geworden dat in de opleiding van dansers een grote nadruk ligt op de danstechnische scholing. Slechts weinig opleidingen bieden ruimte voor de ontwikkeling van andere persoonlijkheidsaspecten. Op een wereld, die sterk aan veranderingen onderhevig is, waar employability zo kort na de introductie van dit begrip al bijna een niet meer weg te denken fenomeen is en waarin consequenties van de technologische ontwikkelingen ook al nauwelijks meer te overzien zijn, zijn dansers zeker na afloop van hun loopbaan slecht voorbereid. Wat zouden de opleidingen, gezelschappen en en dansers zelf kunnen doen om de danser niet alleen voor te bereiden op een optimale loopbaan als danskunstenaar, maar ook voor de tijd daarna? Dat was de centrale onderzoeksvraag van dit driedaagse symposium.

Tijdens de middagsessie schetsten vooraanstaande persoonlijkheden uit de wereld van technologie, arbeid en sociologie een beeld van de wereld anno 2050. De idee was de problematiek van de carrière beëindiging van de professionele dansloopbaan in een bredere, toekomstgerichte context te plaatsen. Bran Ferren van Walt Disney Imagineering stelde dat de huidige, razendsnelle lijkende, ontwikkelingen in de computertechnologie nog slechts een begin zijn. De communicatiemogelijkheden van de toekomst en de toegankelijkheid van informatie zullen enorm zijn. Uiteindelijk komt het volgens Ferren neer op de manier waarop het verhaal verteld wordt. Internet ziet hij als een belangrijk medium in dat verband. Als de danskunst en de beoefenaars ervan in de toekomst een belangrijke rol willen spelen, is het nu de tijd zich te positioneren. Bart van Steenbergen, socioloog/futuroloog, verbonden aan de universiteit van Utrecht belichtte de risico’s en kansen van de 21ste eeuw. Betekent globalisering een versterking van de nationale identiteit of biedt dit mogelijkheden tot interculturele uitwisselingsmogelijkheden? Wat zijn de gevolgen voor de intermenselijke communicatie als men in de toekomst elkaar ‘niet meer nodig heeft, omdat de computertechnologie toestaat dat individuen zich thuis kunnen opsluiten zonder van informatie of ontspanning verstoken te blijven? Hans Junggeburt, arbeidsmarktdeskundige van Randstad, stak (ex)dansers een hart onder de riem; op de arbeidsmarkt van de toekomst zal de grootste vraag zijn naar dienstverlenende functies. Niet zo zeer beroepen, maar functies. De werknemer van de toekomst is niet meer in vaste dienst, maar biedt zijn kwaliteiten aan bij verschillende werkgevers op tijdelijke basis. In feite het carrièrepatroon dat de dansloopbaan van nu karakteriseert inclusief de daarbij behorende kwaliteiten als flexibiliteit, inzet, klantgerichtheid en dergelijke.

De IOTPD had gekozen om de eerste dag een algemeen karakter te geven. Het symposium werd geopend door de staatssecretaris voor Cultuur, Aad Nuis, die in zijn speech refereerde aan de kwaliteiten, die dansers aan hun loopbaan ontlenen en die hen wellicht tot meer in staat stellen, dan dansers vaak zelf durven te veronderstellen. Ook verraste hij de, noodlijdende, Stichting Omscholingsregeling Dansers met een structurele subsidie van f 250.000 Dragan Klaic, directeur van het Theater Instituut Nederland, roerde voorzichtig aan de noodzaak tot emancipatie van de danskunstenaar) en de toekomstperspectieven van podiumkunstenaars in het algemeen.

Gedurende de daaropvolgende twee dagen hadden de deelnemers aan de conferentie de keuze uit zeventien workshops. Zo talrijk als de vragen zijn, waarmee de danser wordt geconfronteerd als de actieve dansloopbaan wordt beëindigd, zo veelkleurig was ook het aanbod van workshops. Langs de lijnen van een danscarrière, de opleiding, de beroepspraktijk en het leven daarna kwamen belangrijke thema’s aan de orde. Life long learning, Career Fitness, employablility en opening up waren de sleutelwoorden. Voorbeelden van hoe andere sectoren (sport en IBM) met korte carrières omgaan passeerden de revue. Een model hoe scholing, of beter, voorbereiding op omscholing kan worden gerealiseerd, werd gepresenteerd door afgevaardigden van de Fordham University in New York. Zij hebben hun roosters aangepast aan de tijden waarop dansers werken, zodat dansers, die het einde van hun loopbaan dichterbij zien komen al tijdens die loopbaan een begin kunnen maken met hun studie. De van huis uit natuurkundige Marinus Knoope presenteerde in een gloedvol en onderhoudend betoog zijn creatiespiraal, een eenvoudig denkmodel hoe iemand in twaalf stappen zijn wensen kan realiseren.

Uit de reacties van de deelnemers aan de conferentie werd nogmaals duidelijk hoe ingrijpend de loopbaan beëindiging voor de danser is. Tot nu toe bestaat er wereldwijd slechts in vijf landen (de Verenigde Staten, Canada, Groot Brittannië, Nederland en Finland een mogelijkheid voor dansers om een beroep te kunnen doen op financiële en mentale steun. De ervaring van deze landen is dat het bestaan van een omscholingsregeling, of een equivalent daarvan, er in belangrijke mate toe bijdraagt dat het onderwerp uit de taboesfeer wordt gehaald. In andere landen schiet de aandacht voor de danser voor wie het moment van de loopbaanwisseling is aangebroken, nog ernstig tekort.

De nadruk tijdens de conferentie lag op de ontwikkeling van de totale persoonlijkheid van de danser, een stapje verder in het emancipatieproces van de danskunst. Wat voor mij persoonlijk het symposium tot een succes maakte, waren de talloze reacties van deelnemers, die mij vertelden dat het voor hen drie inspirerende dagen waren geweest. Inspiratie die hen mogelijk in staat stelt om zaken aan te pakken, hoe klein soms ook.