De dansmaker als onderzoeker: een zoektocht naar goud

Het is niet zomaar dat we in deze publicatie over danswetenschap ook kiezen voor het opnemen van artikelen van dansmakers. Makers zoeken naar nieuwe gegevens, kennis, inzichten; antwoorden op vragen over de wereld, het leven, het choreografische proces en de kracht en grenzen van het (eigen) lichaam. De weerslag van deze onderzoeken leest vaak als een persoonlijk verhaal, als een individueel proces van bronnen zoeken, doen en leren, dat als vanzelf lijkt te worden voortgestuwd door persoonlijke fascinaties en dilemma’s. Wellicht is het woord ‘zoektocht’ daarom geschikter. Juist deze dansmakers lijken zich uitermate bewust van hun eigen interpretaties, referenties en perspectieven. Boeiend; want hoe persoonlijk ook, en: geen pure wetenschap, de zoektocht genereert uiteindelijk concepten, kennis of ideeën die zeker ook voor anderen relevant zijn.

Het opnemen van artikelen van makers roept echter ook vragen op. Hoe dicht ligt onderzoek in de kunstpraktijk bij het bestuderen van de kunsten zelf? Waar ligt precies de scheiding tussen kunst en wetenschap en waar vinden zij elkaar? Is de onderzoekende houding van de choreograaf dezelfde als van de danswetenschapper? Kunnen we niet eigenlijk alles onderzoek noemen? En wat levert de samenwerking tussen hogescholen en universiteiten op dit gebied op? Veel vragen, vragen die hier niet direct beantwoord zullen worden. Wel geven verschillende onderzoekers naar aanleiding van deze vragen een reflectie op het onderzoek in hun eigen (kunst)praktijk. Reflecties en standpuntbepalingen die misschien nog wel meer vragen op roepen…Hoe terecht is de keuze van de redactie eigenlijk?

Leni van Goidsenhoven
De danser als onderzoeker beweegt zich in een dansveld dat zich enkele decennia geleden ontdeed van haar klassieke kennishiërarchieën en zich ontpopte tot denktank. Het stille en lege lichaam van de danser is verleden tijd, het lichaam spreekt en weet; het danst met gedachten. Die dans tolereert tegenstrijdigheden en paradoxen als geen ander waardoor er ruimte is voor kritisch en zelden rechtlijnig onderzoek. De danser als onderzoeker (en de onderzoeker als danser) gaat verder dan het interpreteren en deconstrueren van gedachten. Het interpretatief paradigma wordt aangevuld met nieuwe betekenislagen, nieuwe mogelijke werelden, met creaties. Dit gebeurt zonder dat de danser zich de rol van auctoriële verteller aanmeet; het publiek wordt immers eveneens uitgenodigd om mee te denken, om te dansen met gedachten.

Arno Schuitemaker
Onderzoek dient niet de voorstelling, maar de voorstellingen dienen mijn eigen artistieke onderzoeksproces. Het maken van een nieuw stuk heeft onderzoek nodig om je te kunnen verhouden tot (de relatie tussen) inhoud en vorm. Het is, in tegenstelling tot wetenschappelijk onderzoek, echter niet nodig om daarmee op dezelfde uitkomsten uit te komen als anderen, mochten onderzoeksgebieden overlappen. Integendeel: in artistieke zin is juist de diversiteit interessant en tevens is het onmogelijk om alles wat het onderzoek impliceert binnen één voorstelling te vatten. De voorstelling is een moment waarop (een stap in) het onderzoek zichtbaar wordt en geeft aanleiding om het onderzoek voort te zetten.

Jette Schneider
There can never be enough artistic research. And luckily we – and I take the liberty not to define who ‘we’ exactly are – keep on asking ourselves, what we can all do within the aspects of artistic research. While the approaches to it seem endless, we do share the fascination for and the enrichment by artistic research. We are constantly re-freshing, re-questioning and re-flecting research itself and the world around us. Artistic research can be described as a constant learning environment. We live in a (post-)crisis-reality of a neo-liberalistic driven model with a lot of technological, economical and social developments that have an enormous impact on people’s life. I see the time we live in as a transitional phase, that requires thinking about and action for new re-engagement, social sustainability and balancing between all layers of society and its culture and art. In a world with constant increasing complexity we need more learning environments that help us to move organically within dynamic relations; to deal with the insecurities of transformation. I am truly convinced that performance artists are the most sensitive experts in collaborative processes. Their qualities and gifts could be of enormous importance when bridging those to the emerging urge for more creative, dynamic and learning organisms (institutions). I believe it’s the time for art to re-frame the world and to turn around the loss of perspectives on political and institutional level. Artistic research provides the platform to elaborate new ideas. It allows the unknown. It carries the re-freshing, re-questioning and re-flecting capacities that are decisive to be able to live in an exiting complex world. Artistic research for me is an indispensable tool to make our selves more capable to act towards the future.

João da Silva
There is no dance or choreography without theory, therefore theory in our Master of Choreography program is present at all times in all modules, though not always in equal intensity. Moreover, we regard artistic practice and research in equal terms. Rather than allowing one to dominate the other (such as practice-led, practice-based research), here, artistic practice is already considered to be a strand of research that is able to generate and disseminate knowledge in both embodied and written forms. In this way, we can understand artistic research and the creating of choreography as dynamically interrelated practices and also as sources for embodied and intellectual enquiry that, when rigorous, can challenge, rejuvenate or even trespass on the more traditional models of artistic production. The artist’s individual research and the final qualifications of the program go hand-in-hand throughout the programme. Artistic research in the programme includes choreographic projects, preparation for research presentations, communication packages, inspiration books, outline theses, other accepted research-related independent activities and assignments for all taught modules.

Jeroen Fabius
For the Amsterdam Master of Choreography the development and production of art works is different from the development and production of theoretical work, yet both activities can at times productively overlap. The Amsterdam Master of Choreography embraces a vision of research that follows recent developments in practice-led or practice-based artistic research, sometimes referred to as research creation, a growing area which has produced a range of new critical tools and approaches linking choreographic and discursive practices. These ‘choreographic meta-practices’ make possible unique inter-educational connections (between higher professional and university education and between art and non-art disciplines) as well as fresh alliances between the educational and professional sectors. The Amsterdam Master will guide and maintain an emphasis on the ontology of practice, or meta-practice, in which reading/ writing/ documentation protocols are enfolded/ unfolded with the creative continuum of performance production. In this way, tapping the potential to transform practice itself is the raison d’être and motivation of the Amsterdam Master of Choreography. This style of practice-led research in the field of choreography is actively situated within a broader interdisciplinary schema, participating in the growing discursive praxis between disciplinary sectors.

Emio Greco | Pieter C. Scholten
Met ‘Addio alla Fine / Afscheid van Einde’ (Holland Festival, 2012) en het recente ‘Double Points: Extremalism (Marseille, 2012) verbreden wij ons onderzoek van het dansende lichaam (de taal van het vlees) naar het sociale lichaam. Een lichaam dat zich laat beïnvloeden door haar omgeving. Een lichaam met handen en voeten die de grepen en stappen op een voorgenomen weg kennen en herkennen. Deze weg leidt naar de toekomst. Sterker, onze handen en voeten zijn daar al. Ze zijn er altijd geweest, en hebben ons altijd al gezegd waarheen te gaan. Resumerend: met inzet van onze lichamen verkennen (onderzoeken) wij de wereld en geven wij er betekenis aan.

Maaike Bleeker
(…) William Forsythe (USA/Germany), Merce Cunningham (USA), Rui Horta (Portugal), Siohban Davis (UK), Emio Greco|PC (The Netherlands), Steve Paxton (USA), Wayne McGregor (UK), Anne Teresa de Keersmaeker (Belgium), BadCo (Croatia): all well-known dance makers or dance companies who are (or, in the case of Cunningham, was until recently) prominently present in the field of contemporary dance, and all of them are investing considerable amounts of time, effort and money in projects in which new information technologies are used to create tools and databases to capture, disseminate and study dance. Many more contemporary dance makers are considering similar projects or are already in the process of developing them. Not only do these projects make available a wealth of material, they also allow for new modes of interacting with this material, new modes of navigating through it, understanding it, selecting and recombining it, pulling information from it, and putting it to new (creative) uses. More than only making use of new technologies, these projects themselves contribute to increased understanding of the potential of digital practices from the perspective of dance and movement.1

Guy Cools
The statement that any artistic practice is always research based is to me an obvious one. In the opening pages of his A Choreographer’s Handbook, Jonathan Burrows often quotes Francis Crick, one of the scientists that discovered the double helix form of our DNA: ‘It’s true that by blundering about we stumbled on gold, but the fact remains that we were looking for gold.’ (Francis Crick in Matt Ridley, Francis Crick: Discoverer of the Genetic Code, HarperCollins, 2008, p.76) The artistic quest ‘for gold’ is always one of transformation where the self gains self knowledge by finding a unique and authentic form of self expression. These days where the intrinsic values of this process of self transformation are challenged by a market driven production and distribution system, we can learn as an arts community from the ways fundamental scientific research is organized. Just to give two examples. Science has long ago given up the idea of individual genius which still dominates the arts market and instead always researches in a much more collective model. The way we organize our creative process and organize our companies should resemble more the scientific laboratory than the old fashioned atelier. The most successful companies such as Eastman (Sidi Larbi Cherkaoui) or the Forsythe Company already function like this. Or secondly, the time we give ourselves and our peers to develop our research should resemble again more the time scale of fundamental scientific research which often thinks in decades instead of the much faster speed of the consumption society we seem now to follow most of time. Again late debutantes such as Alain Platel in dance, Marguerite Yourcenar in literature or Louise Bourgeois in the visual arts, who only gained public success and recognition after a long incubation period, are role models to look up to.

1 This quote is part of the introduction of a forthcoming edited volume titled Transmission in Motion.